بررسی ماهیت تربیتی تفکر انتقادی از دیدگاه اسلام و پساساختارگرایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه الزهرا (س)

2 کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین تفکر انتقادی در تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام و پساساختارگرایی و مقایسه این دو رویکرد بوده است. هم­چنین به سوالات پژوهش درباره ماهیت تفکر انتقادی، روش­های پرورش تفکر انتقادی، موانع رشد تفکر انتقادی و وجوه تمایز و افتراق تفکر انتقادی از دیدگاه اسلام و پساساختارگرایی پاسخ داده شد. روش پژوهش از نوع توصیفی-کاربردی با ماهیت کیفی است. پژوهش به شیوه مقایسه­ای و به صورت برودی انجام شده است. در نظر پساساختارگرایان حقیقت ساخته گفتمان­ها و حاصل روابط قدرت است. معرفت­شناسی پساساختارگرایی مبتنی بر کثرت­گرایی، ساختارشکنی، تمرکززدایی از عقل، رد دوگانگی و توجه به زبان در ساخت دانش و حقیقت است. در اسلام حقیقت مطلق سرچشمه خلق است. و انسان کاشف حقیقت می­باشد. تفکر انتقادی پساساختارگرا بر تحقق خود، توجه به سایر فرهنگ­ها و گفتمان­ها، نگرش تکثرگرایی فرهنگی و معرفت­شناختی مبتنی است. روش تربیت تفکر انتقادی شامل تحلیل گفتمان، ساختارشکنی، روش تعاملی و مشارکتی، خواندن نقادانه و استفاده از متن است. تفکر انتقادی در اسلام مبتنی بر پرورش عقل نظری و عملی است. روش­های تربیت تفکر انتقادی شامل خردورزی، تجربه­اندوزی، مناظره، مباحثه، پرسشگری و شرح صدر است. به­طور کلی تفکر انتقادی در اسلام با محوریت انسان و در جهت نیل به اهداف غایی اسلام است، در حالی­که پساساختارگرایان انسان را وسیله اصلاح ساختارها دانسته و هدف، تربیت شهروندی  ساختارشکن است. در حقیقت می­توان گفت تفکر پساساختارگرا با نقد فراروایت­ها و ایدئولوژی­ها، با اندیشه اسلامی در تضاد است و تفکر انتقادی در اسلام، در چهار چوب اصل قیاس­ناپذیری برخی احکام و معارف دینی قابل قبول است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of the Educational Nature of Critical thinking both From the Islamic View Point and Post Structuralism

نویسندگان [English]

  • Tayebeh Mahrouzadeh 1
  • Batol Shahi 2
1 Associate Professor of Al-Zahra University
2 Master University of Al-Zahra
چکیده [English]

The aim of present research is the explanation of critical thinking in educational context from the Islamic view point and post structuralism and the comparison of the two approaches. Also this research tries to answer the questions of the nature critical thinking. The methods of fostering critical thinking, the impediments in developing critical thinking, and the similarities and difference between Islam and past structuralism regarding critical thinking. This research is descriptive applied which has a qualitative nature. The comparative approach based on Brudi method is utilized. From the view point of poststructuralists truth is the construct of discourses and the result of power relations the epistemology of poststructuralist is based on pluralism, deconstructing, decentralization of intellect. The rejection of dualism and attention to language is in the construction of knowledge and truth. In Islam absolute truth is the source of creation and human being is the discoverer of truth. Critical thinking of post structuralism is based on self-actualization attending. Other cultures and discourse, cultural pluralism and epistemological attitudes. The method of fostering critical thinking includes the analysis of discourse, deconstruction, interactional and participatory methods, reading critically, and use of text. Critical thinking in Islam is based on fostering theoretical and practical intellect. The methods of critical thinking includes the application of wisdom, accumulating experience, using controversy and dialectic. Questioning and tolerance. In general critical thinking in Islam has the human bing as its axis and mores toward the ideal goals of Islam, while in post structures view humans as a means of reforming structures and the aim is deconstructive citizenship education  In effect, it can be said that past structuralist thinking which the critique of metanarrative and ideologies, is in contrast which Islamic thoughts and critical thinking in Islam in the frame work of the principle of impossibility of analogy of some religious axioms and knowledge is acceptable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical thinking
  • education
  • past structuralism
  • Islam

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند (١۳۷۸). تهران: وزارت آموزش و پرورش
  2. اسدی، فاطمه، (١۳۸۶) ضرورت تفکر انتقادی و نقد و بررسی آن در مدارس متوسطه تهران، دانشگاه الزهرا (س)
  3. باقری، خسرو (١۳۸۷)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، انتشارات علمی و فرهنگی
  4. بهشتی، سعید (1389)، تربیت عقلانی از منظر امام علی (ع)، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس
  5. جهانی، جعفر (١۳۸۰)، نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزش تفکر انتقادی لیپمن، دانشگاه تهران
  6. جمالی، نصرت الله (1389)، روش گفتمان یا مناظره، قم، مهدیه
  7. خمینی، سید روح الله (١۳۷1)، شرح چهل حدیث، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم
  8. دشتی، زهرا (١۳۸۴) مبانی معرفت‌شناسی پساساختارگرایی و نقد دلالت‌های تربیتی آن، دانشگاه تربیت مدرس
  9. دایک، تئون ای، وان (١۳۸٢) گفتمان، ترجمه: گروه مترجمان، ویراستار مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  10. سولومون، رابرت ک (١۳۷۹)، فلسفه اروپایی: از نیمه دوم قرن ١۸ تا واپسین دهه قرن ٢۰. طلوع و افول خود/ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: قصیده
  11. شریعتمداری، علی (١۳82)، پرورش تفکر، تهران، انتشارات پژوهش ابنسینا.
  12. شریعتمداری، علی (1371)، "فلسفه"، مسائل فلسفی، مکتب‌های فلسفی و مبانی علوم، پچاپ چهارم، تهران جهاد دانشگاهی.
  13. شعبانی، حسن، (١۳۸٢ ) روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت‌ها و راهبردهای تفکر)، تهران، انتشارات سمت
  14. طباطبایی، محمد حسین (١۳۹١ ق/١۹۷٢م )، المیزان فی تفسیر المیزان، بیروت: منشورات الاعلی المطبوعات
  15. فرمهینی فراهانی، محسن (١۳۷۸)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران، انتشارات اسرار دانش
  16. فلسفی، محمد تقی (1368)، الحدیث، روایات تربیتی، ج 1، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
  17. گوتک، جرال دال (١۳۸۰) مکاتب فلسفی و آرا تربیتی، ترجمه محمد جعفر پاک سرشت، تهران: سمت
  18. مطهری، مرتضی (١۳۶1) انسان کامل، چاپ بیستم، انتشارات صدرا
  19. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1379)، ج 2، ترجمه موسی خسروی، انتشارات اسلامیه، تهران
  20. میلر، جان، (1383) آموزش و پرورش و روح. ترجمه مهرمحمدی. نشر فراشناختی اندیشه. تهران
  21. نوذری چگینی، (١۳۸5) بررسی مفهوم و جایگاه تفکر انتقادی در کتاب فارسی سال اول دوره راهنمایی تحصیلی، دانشگاه پیام نور واحد خوی
  22. هارلند، ریچارد (١۳۸۰)، «ابرساختگرایی: فلسفه ساختارگرایی و پساساختارگرایی»، ترجمه فرزاد سجودی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری.
  23. Aggarwal, J. C. (1997). Essentials OF Examination New Delhi, vikas publishing House
  24. Ennis, R. (1996). Critical Thinking, (Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
  25. Beyer. B. K (1985), Critical thinking, social education, pp. 270-276
  26. Fathhullah, Mohammad Hussain (2003),”Islam The Religion of Dialogue” Beirut, Almalak Edition
  27. Fisher. A (2001), Critical thinking, an introduction, the university press of Cambridge, Http://www.Cambridge.org.
  28. Sansanwal, D. N. (1995).”Multiple Models of Teaching for Education “New Delhi, vikas publishing House”
  29. Stella, Cottrell(2005).”Critical Thinking Skills”, Developing Effective Analysis and Argument, palgrave, Macmillan.
  30. Joyee, B. and weil, M, (1986). ”Models of Teaching”Third Edition, NewJersey, prentice-Hall
  31. Vkell, A (1989).” Curriculum Theory and Practice”, third Edition. London ,Paul chapman.
  32. Moon, Jennifer (2008). ’critical Thinking An Exploration of Theory and Practice, RoutldegeFalmer,Taylor& Francis Group ,London & New York.
  33. Walsh, D. and Pual, R. (1988). The goal of critical thinking: from educational ideal to
  34. educational reality. Washington, D.C.: American Federation of Teachers.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار