رفتارهای شهروندی سازمانی اجباری معلمان: شناسایی نشانگرها، ابعاد و ارزیابی وضع موجود

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

اثربخشی مدارس به میزان بالایی به رفتارهای داوطلبانه معلمان تحت عنوان «رفتارهای شهروندی سازمانی» وابسته است. اگر این رفتارها داوطلبانه نباشند و معلمان مجبور به انجام آنها باشند «رفتارهای شهروندی سازمانی اجباری» نامیده می‌شوند. دانش موجود در مورد این رفتارها در معلمان بسیار ضعیف است. این پژوهش با درک این شکاف، به روش آمیخته نشانگرها و ابعاد بومی این متغیر نوپا را شناسایی کرده است. ابتدا در بخش کیفی خبرگان به‌صورت هدفمند و گلوله برفی انتخاب شده و مورد مصاحبه قرار گرفتند. نتایج کدگذاری مصاحبه‌ها 32 نشانگر را شناسایی نمود. نشانگرها در قالب 5 بعد شامل رفتارهای اجباری تحمیلی از جانب 1) مدیران فرادست، 2) مدیر و معاونان، 3) سازمان‌ها و نهادهای بیرونی، 4) معلمان همکار و 5) دانش‌آموزان و والدین طبقه‌بندی شد. در بخش کمی براساس نشانگرها و ابعاد شناسایی شده، پرسشنامه‌ای طراحی و بوسیله 357 معلم مدارس شهرستان‌های بابل و بابلسر تکمیل شد. داده‌های بخش کمی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و آزمون t تک نمونه‌ای تحلیل شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که الگوی اندازه‌گیری متغیر رفتارهای شهروندی سازمانی اجباری برازش خوبی با داده‌ها دارد. هم‌چنین نتایج آزمون t نشان داد که وضع موجود رفتارهای شهروندی سازمانی اجباری در میان معلمان مورد مطالعه چندان نگران‌کننده نیست. این پژوهش متغیر و پرسشنامه «رفتارهای شهروندی سازمانی اجباری» را به پژوهشگران علاقه‌مند پیشنهاد می‌کند. در پایان در مورد یافته‌ها بحث شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Teacher's Compulsory Organizational Citizenship Behaviors: Identifying Indicators, Dimensions and Evaluating Current Situation

نویسندگان [English]

  • Hasanreza Zeinabadi 1
  • Fahimeh Kord Firuzjayi 2
  • Shohreh Hosseinpour 2
  • Akram Alimardani 2
1 Associate Professor of Kharazmi University
2 PhD Student in Educational Management, Kharazmi University
چکیده [English]

The effectiveness of schools is considerably depends on the teachers ‘voluntary behaviors which are named as "Organizational Citizenship Behaviors (OCB)". If teachers are forced to show these behaviors, they are called as "Compulsory Organizational Citizenship Behaviors (COCB)". The present knowledge about these behaviors is very scarce. Through acknowledging this gap, this mixed study has identified the contextual indicators and dimensions of this newly emerged variable. First, at qualitative stage, educational experts were selected through purposeful and snowball sampling and then the sample was interviewed. The results of interview coding identified 32 indicators. These indicators were classified into 5 dimensions: 1) top- level managers, 2) principals and assistants, 3) external organizations and institutions, 4) colleague teachers, and 5) students and parents. At quantitative stage, according to the identified indicators and dimensions, a questionnaire was provided and then filled out by 357 teachers in Babol and Babolsar. Data of the quantitative stage were analyzed using Confirmatory Factor Analysis (CFA) and one-sample t-test. The results of CFA showed that the measurement model of COCB fits well with the data. Also, the results of the t-test showed that the present situation of COCBs among the studied teachers, are not so worrying. This study, finally discusses its findings, suggests the variable and the questionnaire of COCB to the interested researchers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organizational Citizenship Behaviors (OCB)
  • Compulsory Organizational Citizenship Behaviors (COCB)
  • teachers

مراجع

زین آبادی، حسن‌رضا. (1390). رهبری تحولی و رفتار شهروندی سازمانی در مدرسه: باز آزمون و تغییر یک الگوی آزمون شده در صنعت. نشریه مدیریت دولتی. 3(7)، 63-80.
زین‌آبادی، حسن‌رضا.، بهرنگی، محمدرضا.، نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم.، و فرزاد، ولی‌اله. (1387). رفتار شهروندی سازمانی معلمان: تحلیلی بر ماهیت، اهمیت، روش‌شناسی پژوهش، پیشایندها و پسایندها. نوآوری‌های آموزشی. 7(28)، 75-110.
شاه طالبی، سعیده.، پرداختچی، محمد حسن.، قهرمانی، محمد.، و زین‌آبادی، حسن‌رضا. (1393). بررسی پیشایندهای اعتماد در آموزش عالی: آزمون تأثیرات رهبری خدمتگزار، عدالت سازمانی و حمایت سازمانی درک شده. دو فصلنامه مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی. دوره 7، شماره 13، صفحه 91-127.
مقیمی، سید محمد. (1384). رفتار شهروندی سازمانی از تئوری تا عمل. فرهنگ مدیریت، سال 3، شماره 11، صفحه ۱۹-۴۸.
Bogler, R., & Somech, A. (2005). Organizational citizenship behavior in school: How does it relate to participation in decision making? Journal of Educational Administration, 43(5), 420-438.
Bolino, M. C., Klotz, A. C., Turnley, W. H., & Harvey, J. (2013). Exploring the dark side of organizational citizenship behavior. Journal of Organizational Behavior, 34(4), 542-559.
Byrne, B. M. (2013). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
Christophersen, K. A., Elstad, E., Solhaug, T., & Turmo, A. (2015). Explaining Motivational Antecedents of Citizenship Behavior among Preservice Teachers. Education Sciences, 5(2), 126-145.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design, choosing among five approaches, 2nd edition, California: Sage publication.
Darling-Hammond, L. (2000). Teacher quality and student achievement. Education policy analysis archives, 8(1), 1-44.
DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The High School Journal, 88(3), 35-44.
Garg, P., &  Rastogi, R. (2006). Climate profile and OCBs of teachers in public and private schools of India. International Journal of Educational Management, 20(7), 529-541.
Glaser, B. (1992). Basics of grounded theory analysis. Mill Valley, CA: Sociology Press.
McMillan, J. H., & Schumacher, S. (2001). Research in education: A conceptual introduction, 5th edition. New York: Adison Wesley Longman, Inc.
Nobuko, M. (2012). Same behavior, different consequences: Reactions to men's and women's compulsory citizenship behaviors (Doctoral dissertation, Cleveland State University).
Oplatka, I. (2006). Going beyond role expectations: Toward an understanding of the determinants and components of teacher organizational citizenship behavior. Educational Administration Quarterly, 42(3), 385-423.
Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
Peng, Z. L., & Zhao, H. D. (2012). Does organization citizenship behavior really benefit the organization? Study on the compulsory citizenship behavior in China. Nankai Business Review International, 3(1), 75-92.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B., & Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research, Journal of Management, 26(3), 513-563.
Somech, A. (2015). The cost of going the extra mile: the relationship between teachers’ organizational citizenship behavior, role stressors, and strain with the buffering effect of job autonomy. Teachers and Teaching: theory and practice, 21(1),  1-22.
Somech, A., & Drach-Zahavy, A. (2004). Exploring organizational citizenship behavior from an organizational perspective: The relationship between organizational learning and organizational citizenship behavior. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(3), 281-298.
Vigoda-Gadot, E. (2006). Compulsory citizenship behavior: Theorizing some dark sides of the good soldier syndrome in organizations. Journal for the Theory of Social Behavior, 36(1), 77-93.
Vigoda-Gadot, E. (2007). Redrawing the boundaries of OCB? An empirical examination of compulsory extra-role behavior in the workplace. Journal of Business and Psychology, 21(3), 377-405.
Vigoda-Gadot, E., Beeri, I., Birman-Shemesh, T., & Somech, A. (2007). Group-level organizational citizenship behavior in the education system: A scale reconstruction and validation. Educational Administration Quarterly, 43(4), 462-493.
Zhao, H., Peng, Z., & Chen, H. K. (2014). Compulsory citizenship behavior and organizational citizenship behavior: The role of organizational identification and perceived interactional justice. The Journal of psychology, 148(2), 177-196.
Zhao, H., Peng, Z., Han, Y., Sheard, G., & Hudson, A. (2013). Psychological mechanism linking abusive supervision and compulsory citizenship behavior: A moderated mediation study. The Journal of psychology, 147(2), 177-195.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار