TY - JOUR ID - 98479 TI - شناسایی و توصیف الگوی رهبری غالب و ویژگی‌های آن در مدارس دوره دوم متوسطه شهر بیرجند JO - مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی JA - MPES LA - fa SN - 2423-5261 AU - زارع, سمیه AU - حسین قلی زاده, رضوان AU - مهرام, بهروز AD - کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران. AD - دانشیار گروه مدیریت آموزشی و توسعه منابع انسانی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران AD - دانشیار گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران. Y1 - 2019 PY - 2019 VL - 12 IS - 1 SP - 339 EP - 368 KW - الگوهای رهبری آموزشی KW - رهبری آموزشی KW - رهبری بین فردی KW - مدارس دوره دوم متوسطه DO - 10.29252/mpes.12.1.339 N2 - هدف: هدف اصلی این پژوهش، مطالعه الگوهای رهبری آموزشی در مدارس دوره دوم متوسطه براساس طبقه‌بندی تونی بوش با تأکید بر شناسایی الگوی رهبری غالب و توصیف ویژگی‌های آن می‌باشد.مواد و روش‌ها: برای دست‌یابی به این هدف، از روش پژوهش آمیخته و طرح کمی–کیفی استفاده شد. نخست به‌منظور شناسایی الگوی رهبری غالب با استفاده از پرسشنامه محقق‌ساخته، داده‌های کمی مورد نیاز گردآوری شدند. کلیه مدیران و معلمان دوره دوم متوسطه شهر بیرجند جامعه آماری این پژوهش را تشکیل دادند که تعداد آن‌ها مشتمل بر 262 نفر می‌باشد. از این مجموع، 252 نفر به‌عنوان نمونه مورد مطالعه و به شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. بدین‌ترتیب در هر مدرسه مدیر و حداقل 4 نفر از معلمانی که دارای بیشترین سابقه همکاری با مدیر مربوط در آن مدرسه بودند، گروه مورد مطالعه را تشکیل دادند. سپس برای تشریح ویژگی‌های الگوی رهبری غالب در مدارس مورد مطالعه با استفاده از مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته با معلمان و مدیران داده‌های مورد نیاز گردآوری و تحلیل شدند. مطلعان کلیدی را کلیه مدیران و معلمان مدارسی تشکیل دادند که براساس نتایج تحلیل داده‌های کمی در مرحله نخست، بیشترین میانگین الگوی رهبری غالب (رهبری بین فردی) را به خود اختصاص داده بودند که تعداد آن‌ها برابر با 9 مدیر و 12 معلم می‌باشد. لذا از معیارهای مهم در انتخاب مطلعان کلیدی می‌توان به الگوی رهبری بین فردی به‌عنوان الگوی رهبری غالب و نیز حداقل دو سال سابقه همکاری با مدیر مربوطه اشاره نمود. به‌منظور تحلیل داده‌های کیفی از روش تحلیل تفسیری استفاده شد.بحث و نتیجه‌گیری: براساس نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل داده‌های کمی، الگوی رهبری بین فردی به‌عنوان الگوی رهبری آموزشی غالب در مدارس مورد مطالعه شناسایی شد. سپس، الگوی رهبری اخلاقی، الگوی رهبری تحولی، الگوی رهبری اقتضایی، الگوی رهبری آموزشی، الگوی رهبری مدیریتی، الگوی رهبری مشارکتی، الگوی رهبری پست‌مدرن و الگوی رهبری تبادلی در مراتب بعدی قرار گرفتند. در مرحله دوم، براساس نتایج به‌دست ‌آمده، ایفای نقش مدیریتی، حمایت دانش‌آموزان و معلمان، شخصیت مدیر، احترام به دیگران، دغدغه بهبود آموزش، مشارکت‌جویی از مهم‌ترین ویژگی‌های الگوی رهبری غالب در مدارس مورد مطالعه به شمار می‌آیند. الگوی رهبری بین فردی، الگویی است که بر روابط نزدیک رهبران با معلمان، دانش‌آموزان و دیگر ذی‌نفعان تمرکز دارد. به‌زعم وست برنهام (2001) و توهی و کوگلان (1997) رهبری بین فردی بر اهمیت همکاری و روابط بین فردی تأکید می‌کند. با استناد به یافته‌های این پژوهش مبنی بر اهمیت ویژه رهبری میان فردی در قلمرو رهبری آموزشی، لزوم توجه به مفهوم رهبری و شناخت الگوهای رهبری مدرسه/آموزشی بیش از همه در سرفصل آموزش‌های ضمن خدمت مدیران آموزشگاهی ضروری به نظر می‌رسد. هم‌چنین، با نظر به اهمیت روابط بین فردی، به نظر می‌رسد مسئولان امر با متناسب کردن ساختار تشکیلات آموزش و پرورش زمینه را برای تقویت مهارت‌های ارتباطی و انسانی، تغییر نگرش و باورهای درونی نه‌تنها مدیران بلکه کلیه کادر موجود در مدارس مهیا نمایند. علاوه براین، هرچند به نظر می رسد الگوی رهبری بین فردی و الگوهای مرتبط با آن مانند الگوی رهبری اخلاقی و الگوی رهبری تحولی که با اختلاف بسیار اندک بعد از الگوی رهبری غالب قرار گرفتند، در تسهیل و کیفیت بخشی به آموزش و یادگیری در مدارس به موجب ماهیت انسانی و اجتماعی بودن حائز اهمیت بسیاری می‌باشند، اما احساس نگرانی و خطر از آن جهت خواهد بود که الگوی رهبری آموزشی و الگوی رهبری مشارکتی به‌عنوان دو عنصر اصلی و سازنده فرآیند مدیریت و رهبری آموزشی در مراتب و اولویت‌های پایین‌تر قرار گیرند. لذا، توجه به این دو الگو در برنامه‌ریزی برای بهبود و توسعه رهبری آموزشی مدیران مدارس ضروری به نظر می‌رسد. UR - https://mpes.sbu.ac.ir/article_98479.html L1 - https://mpes.sbu.ac.ir/article_98479_b90f67d5c552f24b4fcce4a5529a68ef.pdf ER -